Naftë e përzierë me bollëk

Rezervuarë nafte bruto në Patos-Marinzës. Foto kortezi: Bevis Fusha/Bankers

Gjatë vitit 2015, kontrollet në pikat e karburantit të kryera nga doganat dhe kompania koncesionare e markimit të karburanteve ka zbuluar 133 raste të naftës apo benzinës së përzjerë që shitet te konsumatorët. Emrat e pikave abuzuese mbahen sekret ndërsa Drejtoria e Përgjithshme e Doganave nuk jep shpjegime mbi gjobat e zbatuara.

Në Shqipëri janë aktualisht afro 1200 pika të tregtimit me pakicë të karburanteve, por një pjesë e konsiderueshme e tyre janë kapur nga autoritetet në kushtet e tregtimit të karburanteve të përzjera, gjë që nënkupton se një pjesë e karburantit që ka përfunduar në serbatorët e makinave është kontrabandë, është me cilësi të keqe dhe dëmton njëkohësisht buxhetin e shtetit, makinat dhe mjedisin.
BIRN pyeti Drejtorinë e Përgjithshme të Doganave përmes një kërkese për të drejtën e informimit se çfarë rezultati ka pasur deri tani zbatimi i koncesionit të markimit të karburanteve, një koncesion i shumëkritikuar i dhënë nga qeveria e mëparshme, i cili konsiston në hedhjen e një pigmenti identifikues të karburantit të importuar para se ai të hidhet në treg, me synimin e identifikimit në pikat fundore të tregtimit se sa prej naftës së tregtuar është e përzierë me karburant të pa markuar, d. m. th:., është kontrabandë. Aktualisht GFI markon të gjitha karburantet e importuara, por jo naftën bruto të prodhuar në vend. Disa nga tregtarët e karburantit ankohen se kostoja e markimit është tepër e lartë ndërsa GFI thotë se rezistenca ndaj markimit është rrjedhojë e problemit që i krijohet kompanive që nxjerrin një pjesë të fitimeve nga përzierja.
Doganat thanë në përgjigjen e tyre për BIRN se këtë vit janë kryer 3492 kontrolle, nga të cilat, 133 kontrolle kanë rezultuar me naftë të përzierë. Situata nuk është shumë e ndryshme nga viti 2014, kur për periudhën qershor-dhjetor qenë kryer 1122 kontrolle, nga të cilat, 160 raste patën rezultuar me shkelje dhe në 74 raste, pronarët e pikave të karburantit patën refuzuar të lejonin kontrollet.
Sistemi aktual i krijuar nga kontrata koncesionare e qeverisë me kompaninë Global Fluids International sanksionon që karburanti i importuar në Shqipëri të markohet para se të dalë nga territori doganor. Pas kësaj, disa grupe që përbëhen nga punonjës të GFI dhe punonjës të departamentit të Akcizave në Dogana dalin me pajisje analizuese për kontrolle te pikat e karburantit. Pajisjet analizuese raportojnë rezultatet në mënyrë automatike në Ministrinë e Financave dhe në Drejtorinë e Përgjithshme të Doganave, të cilat duhet të marrin masa. Sistemi duket shumë i thjeshtë dhe masat ndëshkuese të parashikuara në ligj janë të rënda. Megjithatë, sistemi nuk duket se po i jep fund tregtimit të naftës së përzierë pavarësisht se i kushton taksapaguesve disa milionë euro në vit.

Fushatë e bujshme
Në maj të këtij viti, qeveria deklaroi se do të niste një fushatë kontrollesh të rrepa dhe ndëshkimesh kundër paligjshmërisë në fushën e tregtimit të karburanteve. Ministria e Energjisë dhe Industrisë deklaroi në atë kohë se ka hequr licencën për 23 kompani të tregtimit të karburanteve, por heqja e licencave, sipas njoftimit, u krye për “mospërmbushje të kritereve ligjore mbi kapacitetet” dhe jo për përzierje karburantesh. Qeveria e harroi shpejt fushatën dhe vijoi të merrej më gjëra të tjera, ndërkohë që tregtimi i karburanteve të përziera, së paku sipas rezultateve të kontrolleve për markuesin, vijon në përmasa të mëdha.

Karburant i përzierë
Drejtoria e Përgjithshme e Doganave deklaroi se në 293 raste është identifikuar tregtim “karburantesh të përziera” në kontrollet e kryera nga qeshori 2014 deri në nëntor 2015, por nuk jep shpjegime se në çfarë përmasash është konstatuar përzjerja dhe se me çfarë elementësh është kryer ajo.
Zakonisht, përgjatë dekadës së fundit, lënda kryesore e përdorur për përzierje ka qenë produkti i njohur si “nafta virgin”, e cila është benzinë e cilësisë së ulët dhe që është prodhuar si produkt që nuk plotëson standardet për t’u tregtuar. Ky lloj karburanti prodhohet nga rafineritë shqiptare të mëdha, ajo e Ballshit dhe ajo e Fierit. Rafineria e Ballshit ka ndërprerë aktivitetin që nga fillimi i vitit 2015. Megjithatë, dyshohet se në tregun e karburantit të përzierë gjenden edhe disa rafineri të vogla të improvizuara. Një pjesë e naftës së prodhuar në vend duket se përdoret edhe si përzierës për solarin, i cili është një produkt që zakonisht përdoret në kaldajat e mëdha apo në linjat industriale të produkteve të ndryshme si çimento apo tulla.
Doganat thonë se për të gjitha rastet e identifikuara janë kryer “veprimet ligjore që parashikohen, në varësi të shkeljes së kryer, bazuar në ligjin 61/2012 “për Akcizat në RSH”.
Sipas saj, “për rastet kur kanë rezultuar me përzierje të karburanteve, është përllogaritur shuma e detyrimit fiskal të munguar dhe penaliteti përkatës.” Por doganat thonë gjithashtu se nuk janë në gjendje të japin të dhëna për shumën totale të detyrimeve fiskale të identifikuara pasi “shumë prej këtyre subjekteve janë në procese gjyqësore me Autoritetin Doganor”.
Rastet e hetimeve të mëtejshme për të gjetur burimin e naftës që përdoret për përzierje duket se gjithashtu mungojnë. Aktualisht, prokuroria është në ndjekje të vetëm një rasti kontrabande, për të cilin janë arrestuar një numër zyrtarësh të doganave, përfshirë ish-zëvendësdrejtoresha Lula Njebza, personi që duhej të kishte marrë masat ndëshkimore në rastet e gjetjes së karburanteve të përziera në treg.

Autor: Gjergj Erebara
BIRN
Tiranë

/DRONI.al/