Media franceze zbarsh pastrimin etnik në Preshevë. Si u bënë të padukshëm mijëra shqiptarë

Pasi zyrtarët serbë fshinë adresën e saj zyrtare, Alimja, një shqiptare e Preshevës, tha se mundësia e saj për të punuar është penguar, po ashtu edhe e drejta e saj për të votuar ndërsa është hequr dhe aksesi në kujdesin shëndetësor.

Alimja është një nga shumë shqiptarët etnikë që jetojnë në Serbinë jugore, të cilët kanë akuzuar autoritetet për fshirjen e adresave të shtëpive të tyre nga dokumentet zyrtare, duke çuar në një sërë efektesh të dëmshme që shkatërrojnë jetën e përditshme.

“Është një padrejtësi,” i tha ajo AFP gjatë një interviste në shtëpinë e saj pranë Medvegjës në Luginën e Preshevës. “Ndihem keq, sepse kam 36 vjet që jam martuar, nuk kam lëvizur kurrë. Dhe më hoqën.”

Qeveria serbe ka mohuar vazhdimisht se ka zbatuar një proces që kritikët e kanë quajtur “pasivim”, ose heqjen e adresave të shtëpive të shqiptarëve etnikë nga të dhënat zyrtare.

Por për mijëra të prekur nga kjo çështje, rezultatet kanë qenë shkatërruese.

Serbët dhe shqiptarët etnikë ndajnë një histori të hidhur plot armiqësi që shpërtheu në luftë të drejtpërdrejtë në fund të viteve 1990 në Kosovë. Gjatë konfliktit, forcat serbe luftuan me guerilët shqiptarë etnikë, duke çuar në rreth 13,000 vrasje dhe shpërngulje të qindra mijërave të rjerëve.

Trashëgimia e konfliktit mbetet një plagë e hapur në Serbi, e cila ka refuzuar të njohë shpalljen e pavarësisë së Kosovës.

E padukshme

Pranë kufirit me Kosovën në Luginën e Preshevës, një komunitet etnik shqiptar prej 58,000 banorësh thotë se serbët e kanë mbajtur ndezur barrën e zemërimit dhe kanë akuzuar shtetin për goditje sistematike ndaj shqiptarëve që nga lufta.

Rajoni ishte vendi i një kryengritjeje të shkurtër në fillim të viteve 2000 dhe vendasit thonë se vazhdojnë të përballen me diskriminim nga autoritetet në Beograd, duke nxitur shumë të migrojnë diku tjetër.

Në vitet e fundit, të paktën 5,500 shqiptarëve etnikë nga Lugina u është fshirë një pjesë e të dhënave zyrtare, sipas dokumenteve të publikuara nga organizata e avokimit Nisma e Rinisë për të Drejtat e Njeriut (YIHR).

“Këta njerëz bëhen fjalë për fjalë të padukshëm. Sa për ata që shkojnë në polici, ata po jetojnë një makth, sepse një kontroll i ri i vendbanimit të tyre mund të marrë vite,” tha Arben Ferati, kandidat i Partisë Demokratike për zgjedhjet lokale në Medvegjë.

Sipas banorëve të shënjestruar nga “pasivizimi”, të cilët folën për AFP, shumica nuk u informuan kurrë se adresat e tyre ishin hequr nga të dhënat e tyre dhe e zbuluan problemin vetëm kur u përpoqën të rinovonin dokumentet zyrtare ose të votonin. Shumë prej tyre tani jetojnë në një gjendje të përhershme ankthi, duke qëndruar në shtëpitë e tyre për muaj të tërë nga frika e një konfrontimi të mundshëm me policinë, ndërkohë që nuk kanë dokumente.

Akija Eminovic tha se adresa e tij u fshi nga regjistri zyrtar pasi ai kishte emigruar në Zvicër për punë. Më vonë, kur ai u përpoq të votonte në ambasadën serbe në Zvicër në vitin 2020, Eminovic u pengua të votonte si rezultat.

“Unë nuk ekzistoj në Serbi, edhe pse kam një shtëpi atje dhe paguaj rregullisht faturat dhe taksat e mia,” i tha ai AFP me telefon, duke thënë se djali i tij u përball me një problem të ngjashëm. “Kam apeluar, por asnjëherë nuk kam marrë përgjigje”.

Ekspertët thanë se heqja e papritur e adresës së një banori pa njoftim paraprak apo bazë ligjore përfaqësonte një shkelje të rëndë të ligjit. “Këta njerëz bëhen fjalë për fjalë të padukshëm”, tha Arben Ferati, kandidat i Partisë Demokratike për zgjedhjet lokale në Medvegjë.

“Askush nuk mund të qëndrojë përgjithmonë pa një adresë. Kjo është e mundur vetëm nëse dikujt i hiqet shtetësia ose në rast vdekjeje,” tha Marko Milosavljeviç, një studiues në YIHR.

‘Absolutisht e pasaktë’

Për vite me radhë, Qendra për Kërkim, Transparencë dhe Përgjegjësi (CRTA) është përpjekur të kundërshtojë, duke lobuar te qeveria serbe për t’i dhënë fund pasivizimit dhe heqjes së emrave nga listat e votuesve.

“Çdo qytetar i rritur në Serbi ka të drejtë të votojë dhe të zgjidhet. Prandaj, heqja nga listat zgjedhore bazuar në pasivimin e adresave është jokushtetuese,” tha Pavle Dimitrijevic, një avokat dhe kryejurist në KRRT.

Sipas një dokumenti të siguruar nga YIHR, numri i votuesve të regjistruar në listat zgjedhore të Medvegjës gjatë zgjedhjeve lokale në vitin 2015 ishte 10,456. Në vitin 2022, kjo shifër ra në 6,147.

Qeveria serbe ka mohuar vazhdimisht se ka mbikëqyrur një proces që kritikët e kanë quajtur ‘pasivim’. Me më pak shqiptarë etnikë që votojnë, Medvegja ka parë më shumë anëtarë të Partisë Progresive Serbe të Presidentit Aleksandar Vuçiq të zgjedhur në detyrë vitet e fundit.

“Kjo masë është, në thelb, një formë e spastrimit etnik përmes mjeteve administrative,” tha Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut në Serbi në një raport, ku përmendi rënie të ngjashme në numrin e votuesve.

Aleksandar Martinovic, kreu i Ministrisë së Administratës Publike dhe Vetëqeverisjes Lokale të Serbisë, hodhi poshtë shifrat, duke mohuar çdo keqbërje nga zyrtarët.
“Janë të papranueshme pretendimet se mijëra shqiptarë nga e ashtuquajtura Lugina e Preshevës janë hequr nga listat zgjedhore, duke pretenduar se policia i ka pasivuar adresat e tyre dhe i ka lënë pa dokumente personale”, tha Martinovic. “Ne i refuzojmë ato si absolutisht të pasakta.”

‘Nuk është më e mundur’

Por edhe kur ankesat arrijnë tek zyrtarët, rruga për të rimarrë një adresë është shpesh e gjatë dhe e pasigurt.

Teuta Fazliu nga qyteti i Bujanocit në Luginën e Preshevës është një nga banorët e paktë që arriti të paraqesë ankesë kur adresa e saj u hoq në vitin 2020, pasi policia raportoi se shtëpia e saj ishte bosh në mes të bllokimeve gjatë pandemisë Covid-19. Ankesa e saj e parë u refuzua nga një gjykatë administrative vendore dhe që atëherë ajo ka ndjekur një kërkesë për shqyrtimin e çështjes së saj nga Gjykata Kushtetuese. Por teksa pret që rasti i saj të dëgjohet, Fazliu mbetet i mbyllur jashtë sistemit serb dhe shërbimeve bazë që ai ofron. “Në vitin 2020 mund të merrja shërbim në klinikën e Bujanocit”, tha ajo për AFP. “Sot nuk është më e mundur”. AFP. Përgaditi në shqip Droni. al

/DRONI.al/