Mehmet Kraja: Kështu nis romani për qytetin e palumtur dhe njerëzit e tij

Në Prishtinë u ktheva më 18 qershor 1999, gjashtë ditë pas hyrjes së trupave të NATO-s në Kosovë. Në pragun e derës së apartamentit tim gjeta një mut të mbuluar nga mizat me krahë të shndritshëm, të cilat zukatnin hareshëm në ajrin kundërmues të korridorit. Një pikturë abstrakte, e cila dikur rrinte varur në murin kundruall derës së apartamentit, kishte shkarë në një krah, vijat dhe ngjyrat kishin dalë nga ideja e autorit, kishin shpërthyer kornizën dhe kishin krijuar një pamje apokaliptike, që mbushte dhomën me një masë të shpërbërë. U ula në kanape dhe për një kohë shikova pikturën, pastaj nxora nga valixhja tre libra të mi dhe i vendosa sipër librave të tjerë, në një cep të dollapit me xhama të thyer. Kostumet, këmishët dhe kollaret i vura në dollapin e dhomës së gjumit. Aty errësirës së kalamendur i vinte erë vjetërsie, qendra e rëndesës kishte ikur që andej dhe nëpër ajrin e dhomës shëtitnin ca hije të pluhurosura. Më pas u ktheva sërish në kanape dhe për më shumë se dy orë mendova për ca rreze dielli të lumtura që hynin nga dritarja e madhe dhe e kthenin dhomën në oazë qetësie. Ajo pasdite qershori erdh e freskët, me një pikërrimë shiu dhe me ca re të bardha që dyndeshin nga një anë e qiellit në tjetrën. Kostumit gri dhe këmishës së bardhë i vura një kollare mëndafshi të kaltërreme, me ca dredhka të vogla blu të errët dhe me një karficë të praruar në mes.

S’gjen dot ilaç për mendjen e sëmurë, që shkul nga kujtesa vrerin e rrënjosur!

Përballë pasqyrës së veshur me një shtresë pluhuri qëndrova fare pak, vetëm sa për të parë imazhin tim atje matanë, disi të hollë dhe të nëpërdukshëm. I buzëqesha vetes shkurt, anash dhe kalimthi. Ndihesha si hije që rri pezull, që bredh nëpër hapësirë dhe kërkon një vend ku të bëhet materie, gjësend i botës. E lidha derën e apartamentit me tel dhe dola. Rrugina që kalonte përmes lagjes “Ulpiana” çonte në një udhëkryq të ngushtë afër shkollës “Hasan Prishtina”, aty merrte një lakore të avashtë mbi kishën katolike të Shna Ndout, pastaj kthehej në të majtë dhe zbriste kuturu te udhëkryqi tjetër, në krah të godinës së Postës Qendrore. Rruga kryesore, një si bulevard që shkonte në drejtim të qendrës së qytetit, ishte pothuajse e zbrazët, mbante në krahun e poshtëm ca drunj me gjelbërim të errët, blinj, plepa, që luhateshin qetësisht nga një erë e vogël dhe e vetmuar. Godinat pranë rrugës krijonin një mur heshtjeje të mpirë. Prapa asaj heshtjeje ishte një mur tjetër i pakapërcyeshëm i heshtjes, një si vakum qetësie, të cilën e kishte lënë aty një rrotullim i shkujdesur i tokës. Nën vërshimin e beftë të dritës dhe të shkëlqimit veror, atë pasdite qyteti rrinte disi i ndrojtur, në përpjekjen e dëshpëruar që të mbante fshehur pamjen e vet të vjetruar.

…M’u desh një ecje prej nja dyqind ose treqind hapash, për të zhbërë një mendim, që më ishte stisur në kokë: A do të ishte e tillë ajo mbrëmje, po mos të isha unë pikërisht në atë vend? Dhe ato lëvizjet e trazuara të njerëzve, te hyrja e hotelit të vjetër “Bozhur”, që nuk kuptohej se çfarë bënin, nuk do të mund të ishin aty, nëse origjina e materies mos të kishte lidhje me origjinën e idesë. Pa e ditur përse, me një indiferencë pak të shtirë iu bashkova atyre që bënin sehir. Tre-katër burra u kacarritën mbi një pirg tryezash, karrigesh të thyera dhe hedhurinash, hoqën mbishkrimin cirilik mbi derën kryesore të hotelit, e hodhën përtokë dhe e shkallmuan me këmbë. – Phu, ta qifsha nanën! – Phu! Ata që soditnin, duartrokitën, dikush brohoriti, dikush fishkëlleu dhe ca të tjerë qeshën me zë. Çdo gjë ndodhi shpejt, sikur toka të kishte marrë papritur një rrotullim më të nxituar. Qesha edhe unë dhe ndjeva një lehtësim, kur pashë shkronjat cirilikë që u thërrmuan nën këmbët e atyre që i shkelnin. Me të tjerët u shtyva përpara, shkela mbi një copë reklame prej plastike të bardhë, me një lule të kuqe në të. Në mbishkrim, në të dy anët e emrit, ishte pikturuar nga një lule e bozhurit, me petale ngjyrë gjaku.

Prapa asaj heshtjeje ishte një mur tjetër i pakapërcyeshëm i heshtjes, një si vakum qetësie, të cilën e kishte lënë aty një rrotullim i shkujdesur i tokës.

Tani lulja e kuqe, bashkë me copën e plastikës u thërrmua nën këmbët e mia. Copëzat i godita sërish me këmbë, sërish dhe sërish, u hodha përpjetë dhe rashë mbi shkëlqimin e tyre të shpërndarë nëpër platformën prej betoni, pranë shkallëve që çonin në tarracë. Kërcyen, u hodhën përpjetë edhe të tjerët. Ata qeshën, qesha edhe unë. Ata u gërvallën, u gërvalla edhe unë. Ndihesha çuditërisht i lumtur dhe i shëmtuar. Dola në trotuar dhe i bëra nja dyqind hapa të tjerë, po në atë drejtim. Një burrë në moshë relativisht të re, me fytyrë shpatuke, i shkurtër dhe me krahë që i vareshin anash, i veshur me një bluzë me ngjyrë flamuri dhe me njolla të mëdha djerse, u ndal para meje, më mati me sy nga koka të këmbët dhe më hodhi një vështrim të egër, të mbushur me urrejtje të kuqe, tmerrësisht marksiste. Bëra anash nëpër trotuarin e gjerë dhe u gjenda kundruall Teatrit, shkallët e gjera të të cilit çonin kuturu nën strehën e errët, që tani i ngjante një paraskene të shkatërruar të një shfaqjeje të lënë përgjysmë. S’gjen dot ilaç për mendjen e sëmurë, që shkul nga kujtesa vrerin e rrënjosur! Makbethi ulërinte, diku në thellësi, atje ku nuk arrinte më asnjë zë njerëzor.

“Prishtina”, romani më i ri i shkrimtarit Mehmet Kraja, botuar nga “Onufri”, është një rrëfim tronditës për qytetin e palumtur dhe njerëzit e tij, të cilët aq të gjatë e pritën lirinë. Roman i nxehtë dhe i drejtpërdrejtë, i veçantë në letrat shqipe, që ndoshta nuk i dakordon të gjithë lexuesit, por me siguri i vë në mendime të gjithë. Narratori dhe protagonisti identifikojnë njëri-tjetrin, fate njerëzish pleksen në një botë midis reales dhe fiksionit. Duke qenë romansier me përvojë, Mehmet Kraja i zotëron të gjitha teknikat bashkëkohore shkrimore, prandaj vjen aq e fuqishme tabloja që krijon. I freskët dhe krijues, me një gjuhë që shpesh i kalon kufijtë e shprehjes, përveçse në përshkrime, kësaj radhe bëhet depërtues edhe në meditim.

Mehmet Kraja ka lindur më 27 qershor 1952 në Kështenjë të Krajës, fshat afër Liqenit të Shkodrës, në Mal të Zi. Shkollimin e mesëm e kreu në Ulqin, ndërsa të lartin në Universitetin e Prishtinës, Degën e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe. Gjatë viteve 1974-76 ishte kryeredaktor i gazetës së studentëve të Universitetit të Prishtinës, “Bota e re”, më pas punoi si gazetar dhe redaktor i kulturës në gazetën “Rilindja”. Në fund të viteve tetëdhjetë u bë njëri nga themeluesit e Lidhjes Demokratike të Kosovës. Gjatë viteve 1992-99 jetoi dhe punoi në Tiranë. Pas luftës së Kosovës ishte redaktor i kulturës në të përditshmen “Zëri”, më pas redaktor i shtojcës për kulturë në gazetën “Koha ditore”. Që nga viti 2002 është edhe ligjërues në Fakultetin e Arteve në Prishtinë. Është anëtar i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës (2005). Deri më tani ka botuar trembëdhjetë romane, katër vëllime me tregime, dhjetë drama dhe pesë libra nga fusha e publicistikës.

/DRONI.al/