SPECIALE/ ja sa të mitur janë dënuar për vepra të ndryshme penale gjatë 10-vjeçarit 2005 – 2015

Open Data Albania po hulumton mbi trendin e kriminalitetit të të miturve në Shqipëri në vitet 2005-2015. Të dhënat  bazohen tek Vjetarë Statistikorë të Ministrisë së Drejtësisë, ndërsa përpunimi komente dhe analiza realizuar nga ODA.

Në kuadër të legjislacionit shqiptar, i mitur konsiderohet çdo shtetas, i cili nuk ka mbushur moshën 18 vjeç. Për efekte të ligjit penal, mosha minimale e përgjegjësisë penale është katërmbëdhjetë vjeç për krime, dhe gjashtëmbëdhjetë vjeç për kundërvajtje penale. Gjyqtari ka në diskrecion që të përcaktojë vendin e vuajtjes së dënimit të të miturit, në Institucionet e Ekzekutimit të Vendimeve Penale IEVP, ose në Institucionin e Riedukimit për të mitur.

Për të miturit, autorët në kohën e kryerjes së veprës penale nuk kanë mbushur moshën 18 vjeç, dënimi me burgim nuk mund të jetë më shumë se gjysma e dënimit që parashikon ligji për veprën penale të kryer. Një lehtësi që parashikon legjislacioni penal për të miturit lidhet me mos dënimin e tyre me burgim të përjetshëm. Sipas Kodit të Procedurës penale, të pandehurit të mitur i sigurohet ndihmë juridike dhe psikologjike, në çdo gjendje dhe shkallë të procedimit. Kur i pandehuri është i mitur, gjykata mban parasysh kërkesën për të mos ndërprerë proceset edukative konkrete, pra gjykata duhet t’i mundësojë të pandehurit të mitur që të ndjekë arsimin shkollor.

Gjatë dekadës 2005-2015 janë dënuar nga gjykatat penale pesë mijë e gjashtëqind e nëntëdhjetë e gjashtë të mitur. Viti me më shumë raste të miturish nën dënim është viti 2012 me tetëqind e tetëdhjetë e tre  raste. Mesatarja e të miturve të dënuar çdo vit është pesëqind e shtatëdhjetë  raste çdo vit. Krimet në raport me kundërvajtjet penale  të kryera nga të miturit janë më të shumta në numër. Në harkun kohor 2005-2015 janë dënuar të mitur për 4 886 krime  dhe 810 kundërvajtje penale nga të miturit.

^{Burimi: Vjetarë Statistikorë të MD (2005-2015)
Koment: ODA}

^{Burimi: Vjetarë Statistikorë të MD (2005-2015)
Koment: ODA}

Të miturit janë dënuar për vepra dhe grup vepra penale të ndryshme që tek vrasje e plagosje, vjedhje, armëmbajtje pa leje, krime seksuale, shkelje e rregullave të qarkullimit rrugor, prodhim dhe tregtim lëndësh narkotike etj.

^{Burimi: Vjetarë Statistikorë të MD (2005-2015)
Koment: ODA}

Nga të  dhënat statistikore për dhjetë vjecarin, vihet re që vepra penale, e cila konsumohet më tepër nga të miturit në vitet 2005-2015 është Vjedhja e Thjeshtë, neni 134 paragrafi i parë me 1118 të dënuar të mitur dhe Vjedhja në Bashkëpunim, e cila përkon me nenin 134, paragrafi i dytë me 2532 të dënuar të mitur. Dënimet e të miturve për Vjedhjen paragrafi i parë, shënojnë numrin më të lartë në vitin 2011 me 147 të tillë, ndërsa për Vjedhjen në Bashkëpunim numri më i lartë i të dënuarve të mitur shënohet në vitin 2012 me 454 të tillë.

Burimi: Vjetarë Statistikorë të MD (2005-2015)
Koment: ODA

Krime kundër jetës dhe shëndetit shënojnë arsyen e dënimit për një numër relativisht të lartë të të dënuarve të mitur. Konkretisht janë veprat penale të Plagosjes së Rëndë me Dashje me 82 raste dënimesh dhe Plagosjes e Lehtë me Dashje me 58 të dënuar të mitur.

Burimi: Vjetarë Statistikorë të MD (2005-2015)
Koment: ODA

Vepra të tjera penale të cilat në dukje, nuk janë të zakonshme për t’u konsumuar nga kategoria e të miturve por për cilat statistikat shënojnë raste gjatë dekadës janë Falsifikimi i Dokumeteve Shëndetësore me 31 të dënuar të mitur, Kalimi i Paligjshëm i Kufirit me 73 të dënuar të mitur. Shqetësues paraqitet bilanci për kryerjen e veprave penale me rrezikshmëri të lartë shoqërore si Armëmbajtja pa Leje me 232 të dënuar të mitur, Prodhimi dhe Shitja e Narkotikëve me 99 të dënuar të mitur, Drejtimi i Automjeteve në Gjendje të Parregullt me 319 të dënuar të mitur dhe  Shkelja e Rregullave të Qarkullimit Rrugor me 64 të tillë.

Të mitur të dënuar për vepra penale (2005-2015)




^{Burimi: Vjetarë Statistikorë të MD (2005-2015)
Koment: ODA}

Ushtrimi i Prostitucionit është një vepër penale ku të miturit janë dënuar në 11 raste këto 10 vite. Në fakt ushtrim prostitucioni në rastin e një të mituri është një vepër penale ku i mituri është edhe subjekt viktimë. Dhuna në Familje, e parashikuar për herë të parë në Kodin Penal në vitin 2012, ka shënuar 23 raste ku subjekt aktiv është i mituri.

Masa e dënimit e cila aplikohet nga gjykatat shqiptare masivisht për veprat penale të kryera nga të miturit është dënimi me burgim deri në 2 vite. Vetëm në vitin 2015 janë dënuar deri në 2 vjet heqje lirie, 372 të mitur. Më pak e aplikuar është masa e dënimit nga 10 deri në 25 vjet,për të cilën janë dënuar 10 të mitur në dhjetë vitet e fundit.

Burimi: Vjetarë Statistikorë të MD (2005-2015)
Koment: ODA

Ndërkohë të mitur të dënuar të cilët nuk kanë arsimin e detyrueshëm janë në këtë dekade 428 kundrejt totalit të të dënuarve të mitur prej 5696. Relacioni kriminalitet me analfabetizmin duket jo fort i qëndrueshëm sa kohë që së shumti kemi raste të të miturve autorë krimesh ndërsa janë pjesë e institucioneve të edukimit.

^{Burimi: Vjetarë Statistikorë të MD (2005-2015)
Koment: ODA}

Në vitet 2005-2015 gjykata ka proceduar e më pas shpallur të pafajshëm 25 të mitur, duke i shkaktuar këtyre të fundit kosto emocionale, shoqërore, shkollore dhe ekonomike. Në këto dhjetë vite, gjykata ka pushuar 128 procedime gjyqësore për veprat penale subjekt aktiv, pra i proceduari i të cilave është i mituri.

^{Burimi: Vjetarë Statistikorë të MD (2005-2015)
Koment: ODA}

Kriminaliteti i të miturve shënon një raport tepër dinamik kundrejt kriminalitetit në total. Në vitin 2012, të dënuarit në moshë të mitur shënuan 10% të totalit duke  e bërë situatën kriminale të këtij viti mjaft problematike sa i takon kriminalitetit me autor të miturit. Në vite të ndryshme ky raport lëviz me 3 deri 10 përqind.

^{Burimi: Vjetarë Statistikorë të MD (2005-2015)
Koment: ODA}

Kriminalitetit i të miturve dhe politika penale në trajtimin e çështjeve që lidhen me të, janë element tepër të rëndësishme që kërkojnë vëmendje në fusha të ndryshme si politikë penale, pedagogji, sociologji etj. Kriminaliteti i ndjeshëm i të miturve tregon edhe krizë social ekonomike të një shoqërie, sikurse eficensë të munguar të sistemit të edukimit dhe mirërritjes.

Kontribues: Kejsi Kosta